Marktwerking in de zorg werkt
In het Financieel Dagblad van 10 januari 2021 (dus voor de landelijke verkiezingen) is te lezen dat de “marktwerking in de zorg” een van dé verkiezingsthema’s is. Alle partijen zijn het erover eens dat de marktwerking te ver is doorgeschoten, maar in hoeverre en hoe het dan anders moet verschilt per partij.
Zo ook in Arnhem: door een raadsmeerderheid werd een voorstel aangenomen om te onderzoeken hoe we de marktwerking uit de zorg kunnen halen. Daar blijken verschillende beelden bij te bestaan.
Marktwerking wordt door sommigen afgeschilderd als vies woord: de SP zou het liefst teruggaan naar het ziekenfonds, het gemeenteziekenhuis, het gemeentelijk vervoerbedrijf en energiebedrijf met de bijbehorende bureaucratie, wachtlijsten en tweedeling.
In onze ogen is marktwerking OK: bedrijven en andere niet-overheden zijn heel goed in staat om producten en diensten te leveren die de gemeente wenst voor haar inwoners. Dat gebeurt op basis van een vorm van aanbesteding (open house, semi open house, subsidiering, etc.) waarbij de gemeente toeziet op de geleverde hoeveelheid en kwaliteit. Door de concurrentie worden partijen hierop scherp gehouden en betalen we niet teveel. Overigens is de prijs geen onderscheidend criterium bij de selectie van zorgleveranciers in Arnhem: de prijzen zijn vooraf vastgesteld.
Sinds de invoering van de marktwerking in de zorg in 2006 is het systeem verbeterd en kunnen we meer zorg bieden voor hetzelfde geld. Verzekeraars maken minder winst en de schaalvoordelen zijn groter. *
Het probleem doet zich voor als er sprake is van doorgeschoten marktwerking.
Hierbij gaat groei en winst boven het cliënten-/patiëntenbelang. In de open house constructie van 2015 tot 2019 was hiervan veelvuldig sprake. Meer dan 700 WMO aanbieders met allemaal een belang om hun capaciteit (uren, bedden, etc.) zo goed mogelijk te vullen. Hieronder was ook een flink aantal cowboys die niet de gewenste kwaliteit en hoeveelheid leverden en de winsten optimaliseerden, soms ook gepaard met mensonterende omstandigheden.
Bij marktwerking hoort winst. Daar is niets mis mee, zolang het binnen de perken blijft. Winst is nodig voor een organisatie om te kunnen bestaan, leningen te kunnen aflossen, liquiditeitsproblemen te voorkomen en te kunnen innoveren. Daardoor kan een organisatie betere zorg leveren.
Voor elk type zorg is het goed om een afweging te maken in welke vorm aan te besteden; beschermd wonen is wat anders dan het verstrekken van hulpmiddelen en psychologische begeleiding. Voorop staat dat we onze aanbieders kennen, dat ze conform onze visie en wensen hun diensten leveren en dat de bedrijfsvoering en geleverde diensten goed controleerbaar zijn.
Bij de eerstkomende aanbesteding in de zorg, die van het beschermd wonen, is het voorkomen van doorgeschoten marktwerking een van de thema’s om te komen tot contractering. Het weghalen van perverse prikkels, zoals de volumeprikkel, is daarbij van groot belang: het voorkomen van het ronselen en zelf aanbrengen van cliënten hoort daarbij.
Marktwerking is prima: het huidige stelsel met private uitvoerders binnen publieke randvoorwaarden heeft zijn nut bewezen. Misstanden zijn geen reden dit te veranderen, die moet je bestrijden.
Roeland van der Zee
Wethouder zorg VVD Arnhem.